4 Nachten in Bosnië en Herzegovina, dat is wat we hadden tijdens onze camperroadtrip door de Balkan. En daar hebben we gelijk het meeste uit gehaald. Want wat een indrukwekkende natuur en prachtige steden. Helaas ook met een schaduwzijde, want nergens zijn de Joegoslavische oorlogen zo hard uitgevochten als hier. Bereid je dus ook voor op de mindere kant van Bosnië die nog steeds zichtbaar is in bijvoorbeeld de grenzen binnen het land. Het land is namelijk nog steeds verdeeld in twee entiteiten: de republiek Srpska voor de Serviërs in Bosnië en de Federatie van Bosnië en Herzegovina voor de Bosniakken en Kroaten in dit land. Laat je hierdoor niet tegenhouden, want hieronder vind je de prachtige bezienswaardigheden van Bosnië: dag voor dag.
Dag 1: Van Montenegro naar Mostar in Bosnië
We reden Bosnië vanuit Montenegro binnen, bij de grensovergang van Hum. Daarmee maakten we het onszelf niet makkelijk, want het duurt dan even voordat je een brug over de Tara-rivier tegenkomt. Maakt dat uit? Nee, eigenlijk niet. Want het is een roadtrip en de weg is prachtig. En onderweg naar Mostar kom je nog een bijzondere bezienswaardigheid tegen. Ook opvallend: weer veel koeien en schapen op de weg, net als in Albanië. Meer dan in Montenegro. En 2 dode slangen op de weg zien liggen. Zorg dat je lunch bij je hebt: onderweg kom je weinig tegen. Zelfs geen toilet…dat dan weer niet.
Bijzondere bezienswaardigheid van Bosnië: Stop bij de Valley of the Heroes
Wil je zien waar maarschalk (en later dictator) Tito waarschijnlijk zijn opmars en populariteit waarschijnlijk aan te danken heeft gehad? Maak dan vooral een stop bij het indrukwekkende oorlogsmonument op de plek waar in 1943 een Indrukwekkend strijd van 18.000 Yoegoslaavse partizanen heeft plaatsgevonden tegen 120.000 nazi’s en bondgenoten.
Doel was de partizanen en hun maarschalk Tito een beslissende slag toe te brengen. Maar Tito en bijna 15.000 partizanen wisten te ontsnappen. Tip: wandel zeker even alle trappen omhoog, het monument is erg indrukwekkend van dichtbij. Ook al zit er helaas graffiti op. En het uitzicht over de vallei is ook prachtig. The Valley of the Heroes is een bijzondere bezienswaardigheid van Bosnië.
Niet te missen bezienswaardigheid in Bosnië: een middag en avond in Mostar
Niet zonder reden staat Mostar op het programma van veel reizigers, een stad met een veelbewogen geschiedenis. De 16e eeuwse Ottomaanse brug is een van de meest bekende bezienswaardigheden van Bosnië. En in november 1993 kapot geschoten door de het leger van de Kroatische katholieke Bosniers.
Door deze stad lopen geeft dan ook een mengeling van bewondering voor de oude gebouwen en tegelijkertijd de afschuw bij het zien van de kogelgaten in gebouwen en de vele grafzerken daterend uit begin jaren 90, vooral uit 1993. Een rampjaar. Wandelend naar de sniper tower, vallen ook de kapot geschoten, nog steeds niet gerestaureerde gebouwen, op.
Accumulerend in een afschuwelijk gevoel in het museum van War en genocide victims. Absoluut een highlight die je niet mag missen tijdens een bezoek aan Mostar. Niet geschikt voor zwakke magen, met de vele foto’s van massagraven en angstaanjagende verhalen over de concentratiekampen in de Balkanoorlog. Wat ook bij ons binnenkwam: het Dutchbat-vest dat in de vitrine hing. Was er goed en fout in deze oorlog? Vooral veel wederzijdse gruwelijkheden.
Goed om dit gevoel los te laten door bijvoorbeeld de minaret van de eeuwenoude Koski Mehmed Pasha Mosque te beklimmen voor een uitzicht over de stad, en speur dan vooral naar de beruchte sniper tower. Dat in een deel van de stad ligt waar we uiteindelijk wel naartoe zijn gelopen, wat indrukwekkend is, maar verder is de wijk toeristisch niet interessant. Wel om koude rillingen te krijgen bij het zien van alle kapot geschoten gebouwen. We waren de tweede helft van de middag in Mostar en bleven tot een laat diner. Dat was eigenlijk lang genoeg voor een bezoek aan Mostar.
Uiteten in Mostar bij Urban Grill
Het lukte ons ook om een goed en leuk restaurant te vinden in deze toeristenfuik. Want zoals gezegd is een bezoek aan Mostar erg populair. In de wijk rondom de brug zijn veel souvenirwinkeltjes en restaurants! Wij aten bij de Urban Grill. Een hippe plek voor Mostarse begrippen. Goed eten, met een taste of the balkan-menu. Ook de huiswijn was prima (wijn in Bosnië, ja het kan). Inclusief voorgerecht betaalden we 65 euro en toen zaten we tjokvol. Kippenvel toen de moskeeën in de schemering opriepen tot gebed en we dat met uitzicht op de minaretten en brug hoorden.
Overnachten op de camping vlakbij Mostar: Autokamp Blagaj
Autokamp Blagaj werd ons al door Bosniërs in Kotor aangeraden. We werden toen ook al gewaarschuwd dat Bosniërs overdreven gastvrij zijn We kregen een hartelijke omtvangst met een drankje naar keuze, een lokaal gebakje erbij en een fles wijn van een uitstekende wijngaard uit de buurt als cadeau. En dat voor 15 euro per nacht. Dat kan niet uit he…
Ook de ligging van deze Bosnische camping aan de rivier is fijn. Voor 20 euro word je met de taxi retour naar Mostar gebracht. De chauffeur van de terugweg vertelde ons in zijn beste Engels dat hij tijdens de oorlog 2 jaar in het leger moest dienen. Maar dat niemand die oorlog wilde, behalve de politici. Ook hij was weer erg negatief over de huidige ‘maffia-politiek’.
De volgende ochtend moest ik 35 euro afrekenen voor de staplaats. Inclusief de taxi en de 2 kopjes koffie (oploskoffie) die ik ’s morgens had opgehaald bij de bar nadat ons pruttelkannetje met koffie ontploft was. (Tip: de Turkse koffie die je hier veelal in de supermarkt vindt is dus kennelijk eigenlijk te fijn voor in de percolator. Maar het is lastig om hier grovere gemalen koffie te vinden, behalve in Sarajevo).
Dag 2 langs de bezienswaardigheden van Bosnië: van Blagaj Tekke naar Sarajevo
Onze tweede dag langs de bezienswaardigheden van Bosnië was lekker gevarieerd. We gingen van de natuur rondom de Blagaj Tekke op stedentrip naar Sarajevo.
Bezienswaardigheden Bosnië: Blagaj Tekke (Derwish House)
Blagaj tekke staat ook wel bekend als Derwish house. Waar ooit een mystieke stroming van de Islam werd beoefend, met veel aandacht voor de natuur. Niet gek op deze plek bij een grot, watervallen en een rivier met een krachtige stroming.
Blagaj Tekke werd voor het eerst vermeld in teksten uit de 17e eeuw. In 1923 ging de laatste sheikh dood. En onder het communisme werd het geloof (zoals overal in het voormalige Yoegoslavië) onderdrukt. Nu wordt er weer 3 keer per week gebeden. Ik was mijn sjaal vergeten, dus kreeg een hoofddoek te leen voor het bezoek. Mijn rok viel over de knie en was goedgekeurd. Tom kwam aan in korte broek, dus kreeg een omslagdoek te leen. Het was een interessant bezoek omdat we in de buurt waren. Ik zou er niet uren voor omrijden.
Bezienswaardigheden Bosnië: Hoofdstad Sarajevo door de ogen van locals is een highlight
We reden een prachtige route vanuit Blagaj en Mostar naar Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië. We keken onze ogen uit, wat een prachtige route! Hier kun je prima een paar dagen voor uittrekken. Maar wij hadden 24 uur in deze kleine hoofdstad met een zeer roerige geschiedenis. Van de moordaanslag die de eerste wereldoorlog startte tot de schokkende resten van de Balkan-oorlog. Maar deze stad is ook nog eens erg mooi en knus. We hadden het geluk tips van locals voor Sarajevo te krijgen.
En daarover lees je meer in dit blog over 24 uur in Sarajevo.
Dag 3: Naar Jajce rijden via Travnik met meer bezienswaardigheden van Bosnië
Als iemand die uit Jajce komt en in Sarajevo woont, zegt dat: “je in Travnik moet stoppen voor de allerbeste cevapcici bij cevabdzinica Hari,” dan doe je dat. Ook als dat betekent dat je pas om 15.30 uur gaat lunchen. En ook als het in dit stadje best lastig parkeren is. Maar oh, wat goddelijk lekker!
We waren op doorreis, dus geen stop bij het hoger gelegen kasteel voor ons. Ik was er namelijk niet zeker van dat we in Jajce een goede camping zouden vinden, de reviews waren nogal gemengd. Wat zou betekenen dat we deze dag nog veel verder zouden moesten rijden.
Wel namen we een kijkje bij de many-coloured mosque in Travnik, een bijzondere bezienswaardigheid van Bosnië . Deze had mooie schilderingen aan de buitenkant. Ik durfde niet zo goed verder te kijken. Ik voelde mij met mijn mouwloze topje best bloot gekleed in Travnik. Er liepen relatief veel vrouwen met een hoofddoek rond. En ook de andere vrouwen waren relatief conservatief gekleed. Dat kan ook komen doordat ondanks wij het al vaak best warm vinden hier, de lokale bevolking het nog fris vindt voor de tijd van het jaar. We zien zelfs mensen met bodywarmers en jassen aan terwijl wij in onze zomerkleding rond banjeren.
Dag 4: Verken Jajce met de watervallen en bezienswaardigheden van Bosnië
Onze laatste echte stop in Bosnië in Jajce. De vroegere hoofdstad van Bosnië, waar de Bosnische koningen gekroond werden in de kerk, voordat de Ottomanen de boel overnamen en een moskee maakten van deze kerk. Tegenwoordig vooral bekend van de 21 meter hoge watervallen. Ook één van de bekendere bezienswaardigheden van Bosnië.
Voor ons een rustdag voor onze terugreis naar Nederland, maar toch ook de tijd genomen om het stadje rond te lopen. Al zijn we niet helemaal naar het bovenste kasteel gelopen, want het was inmiddels wel benauwd. Maar wel de catacomben/ondergrondse kerk in gegaan, waar het juist lekker koel was.
To do: Fiets rond het meer naar Jezero
Van het afkoelen in het meer en relaxen kwam die middag niets terecht, want het begon fiks te onweren. Nadat de buien voorbij waren, gingen we nog wel een rondje van zo’n 20 kilometer rondom de 2 meren fietsen, naar Jezero en terug. Een sportieve to do voor een leuke middag in Bosnië.
Aan de linkeroever was dat over onverhard pad. Rechts van mijn fietsband zag ik een ‘dode’ slang liggen. Dus ik zeg dat tegen Tom… gaat hij een kijkje nemen: ‘Hij ziet er nog zo gaaf uit, ik denk niet dat ie dood is.’ Nee, inderdaad: hij koos alsnog het hazenpad toen Tom dichterbij kwam voor de foto’s. Achteraf lijkt het op een Balkan whipsnake. Dan is deze ongevaarlijk. Maar wel lang, zeker een meter! Ik had dan ook even het hart in de keel zitten dat ik zo dicht langs een levende slang ben gefietst!
De watermolens van Mlinčići zijn een highlight van Bosnië
Op de terugweg kwamen we langs de beroemde watermolentjes, die je ook wel kunt kennen van ‘We zijn er bijna’ van Omroep Max. Maar ik kon geen schoepen ontdekken dus vroeg me af of de watermolentjes wel werkzaam zijn. Ach, het is toch een highlight van Bosnië, deze watermolentjes van Mlinčići.
Verse forel eten bij Konaba Slapovi
Het weer was helaas niet echt uitnodigend voor een laatste barbecue voor de camper. Dus kozen we voor een restaurant met eigen forellenkwekerij, weer aan een waterval. De forel en aardappels waren heerlijk. De groenten niet. We betaalden 48 euro voor 2 gangen en een fles wijn bij Konoba Slapovi.
Overnachten op de camperplaats van Jajce Youth Hostel
We reden eerst door naar de camping van Jajce Autocamp Plivsko jezero, vlakbij het meer. We zagen de camperplaats van Jajce Youth Hostel toen wel liggen, maar langs de doorgaande weg, leek ons dat geen aantrekkelijke optie. Het Autocamp was wel weer erg doods, ver van het stadje en de plaatsen hadden geen zicht op het meer. Dus toch weer terug naar de jeugdherberg.
Uiteindelijk waren het prima plekken, met mooi uitzicht op een riviertje waar we zelfs een bever zagen zwemmen. Jajce en de supermarkt lagen op loopafstand. En dat voor 12 euro per nacht!
Jajce tijdens de Yoegoslavië-oorlog
Jajce heeft trouwens nog een bijzondere geschiedenis, zo hoorden we ook van Amila in Sarajevo. In de oorlog werd Jajce bezet gehouden door het Servische leger. Haar Islamitische ouders zijn toen gevlucht. In 1995 werd Jajce bevrijd door het Kroatische leger. Ja, allianties verschoven nog al eens in de Balkanoorlog, want in Mostar hadden de Kroatische Bosniers in 1993 juist de brug nog kapot geschoten.
Toen Amila 5 was, gingen haar ouders terug naar Jajce, om daar in een huis te gaan wonen dat verlaten was door de Serven. Maar de Servische oma kwam weer terug, dus moesten ze dat huis uit. Je komt nog steeds veel vervallen en verlaten huizen met kogelgaten tegen. Tja, helaas zijn dit ook de bezienswaardigheden van Bosnië
En waar voor de oorlog de verhouding Bosniakken (Bosnische moslims) en Bosnische Serven 50/50 was, is die laatste bevolkingsgroep nu grotendeels vervangen door Bosnische Kroaten. De Serviërs wonen nu in de Sprska republiek in Bosnië, daarover later meer.
Dag 5: Via Krupa na Vrbasu en de Republiek Srpska Bosnië weer uit
Op weg naar huis, maar eerst nog een bezoekje aan de Krupa watervallen, ook één van de mooie bezienswaardigheden van Bosnië. Leuke aanraders als tussenstopje, waar we praktisch langs kwamen. En meteen een goede plas- en koffiepauze bij het nabijgelegen cafeetje.
Om hier te komen, passeerden we de ‘provinciegrens’ van republiek Srpska. Want bezoek je Bosnië, dan bezoek je bijna 2-landen-in-1. Na het akkoord van Daytona kregen de Servische Bosniers namelijk hun eigen gebieden in Bosnië toegewezen. Hier hangen dus ook eigen vlaggen, die wel wat weg hebben van de Russische, in ieder geval met dezelfde kleuren. En het grootste deel van de bevolking is hier Servisch orthodox. Terwijl dat voor de oorlog bijvoorbeeld in Banja Luka 50% was. Het bord van de grens was wel aardig ondergeklad. Geen idee wat dit betekent.
Vergis je trouwens niet: vanaf Jajce is het nog zo’n 1550 kilometer naar Utrecht, waar je ruim 17 uur doet als je zou kunnen doorrijden. De route in Bosnië is prachtig, maar je komt pas in Kroatië de eerste snelweg tegen. Vergeet niet je tolvignetten te kopen voor die terugweg!
Nog meer over reizen naar Bosnië en bezienswaardigheden
Bosnië en Herzegovina is een land van voormalig Joegoslavie. Ondanks dat Bosnië toen wij erheen gingen een geel reisadvies had wegens mogelijke overvallen, hebben wij ons atijd veilig gevoeld in Bosnië. En momenteel is het reisadvies weer groen. Kijk altijd op de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken (NederlandWereldwijd) voor het actuele reisadvies. Op deze website kun je ook vinden dat je Bosnië kunt bezoeken met een paspoort of identiteitsbewijs.
Bosnië Herzegovina is een land, wat ook wel afgekort Bosnië wordt genoemd. Maar het bestaat uit twee regio’s: Bosnië en Herzegovina. En als je goed hebt opgelet, vind je hier ook nog de republiek Srpska, waar vooral Servische (orthodoxe) Bosniërs wonen. Ja, dit land heeft nou eenmaal een recent nog roerige geschiedenis. Ga dan ook niet van de gebaande wandelpaden af in Bosnië, mijnen zijn hier nog steeds een groot probleem!
Je betaalt hier met de Bosnische Convertible Mark. En regelmatig gewoon met je bankpas. Onze mobiele telefoonabonnement was niet geldig in Bosnië, maar de SIM-kaart die we in Montenegro kochten, bleef hier werken. Met Engels konden we ons overal goed redden. Bosnië is een kandidaatlid van de EU.
Meer over onze rondreis door de Balkan
Tijdens onze 4-weekse camperrondreis bezochten we 5 landen van de Zuidoost-Balkan. Bosnië was het laatste land dat we tijdens onze reis bezochten.
We begonnen onze camperreis in Servië, waar we ook Belgrado bezochten. Daarna vervolgden we onze reisroute in Noord-Macedonië. Daarna verlieten we voormalig Yoegoslavië voor een week met de camper in Albanië. Waarna we een week met de camper door Montenegro reisden. En tot slot dus Bosnië, waar we ook 24 uur in de Bosnische hoofdstad Sarajevo doorbrachten
